گزارشي از زندگي و فعاليتهاي اميرعباس هويدا تا شهريور 1343

مظفر شاهدي

     اميرعباس هويدا در كابينه حسنعلي منصور كه از 17 اسفند 1342 تا اول بهمن 1343 مصدر امور بود وزارت دارايي را برعهده داشت. همزمان با واپسين ماههاي عمر كابينه منصور و در 6 شهريور 1343 طي گزارشي دستنويس كه نگارنده آن آشكار نيست درباره زندگي و فعاليتهاي اميرعباس هويدا اطلاعات قابل اعتنا و جالب توجهي ارائه شده است. سند فوق كه با شماره رده 1-03-8975 هـ در مركز اسناد مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران مضبوط است در سه صفحه (بدون هيچ گونه سربرگه و علايم شناسايي) تنظيم شده است. هر چند تاكنون درباره زندگي و حيات سياسي هويدا چندين كتاب به طور مستقل و البته مبسوط و روشنگر به رشته تحرير درآمده و منتشر شده است. با اين احوال گزارش پيش رو كه به نظر مي‌رسد از مستنداتي كافي و در خور بهره برده باشد، در شناخت باز هم بيشتر زواياي ديگري از زندگي و شخصيت سياسي ـ اجتماعي اميرعباس هويدا سخت مفيد خواهد افتاد:

6 شهريور 1343

اميرعباس هويدا وزير دارايي

     اميرعباس هويدا فرزند عين‌الملك بهايي است. پدر او در 1917 [م] در بيروت دكان واكسي داشته كه پس از ذخيره مبلغي پول به تهران آمده با خواهر اديب‌السلطنه سرداري ازدواج مي‌كند. با كمك اديب‌السلطنه سركنسول ايران در بيروت و دمشق مي‌شود و در زمان جنگ دوم [جهاني] با صدور گذرنامه ايران به يهوديان فراري طلا مي‌گرفت و از اين راه ثروتمند شد. عين‌الملك لقب مذكور را با كمك سردار اسعدبختياري و با پرداخت 200 تومان از مظفرالدين شاه گرفته است.

     تحصيلات: تحصيلات مقدماتي اميرعباس در تهران ـ بيروت انجام شده سپس به بروكسل و پاريس رفته تحصيلاتش را ادامه مي‌دهد. در پاريس با عبدالله اتنظام مربوط شده با او رابطه صميمانه برقرار مي‌كند.

     مشاغل : در 1321 وارد خدمت وزارت خارجه شده و مشاغل زير را داشته است:

منشي هيئت نمايندگي ايران در آلمان ـ معاون اداره سوم سياسي وزارت خارجه ـ رئيس اداره روابط كميسارياي عالي سازمان ملل متحد براي پناهندگان مي‌شود. در همين سفر بوده كه با انگليسيها رابطه نزديك برقرار مي‌كند به طوري كه آمريكاييان درباره اين مأموريت او عقيده داشته‌اند كه عضويت اينتليجنس سرويس را قبول كرده و با كسب اطلاع از پناهندگان و تحقيقات از آنها عيناً در اختيار اينتليجنس سرويس  مي‌گذاشته است. سپس مستشار سفارت كبراي ايران در آنكارا ـ در 1337 به وسيله انتظام وارد خدمت شركت نفت شده به سمت معاون رئيس هيئت مديره شركت نفت انتخاب در مدت خدمت در شركت نفت چند فقره كار خلاف مرتكب شده كه دكتر اقبال آنها را جمع‌آوري كرده است ولي چون عضو لژ فراماسونري مهر (ميترا) مي‌باشد و دكتر اقبال هم فراماسون است عليه او عملياتي انجام نداده و اعمال خلاف او را مخفي نگهداشته است.

     تأهل : چند سال قبل با خواهر حسنعلي منصور ازدواج مي‌‌كند ولي چون تمايلات جنسي شديد نداشته مجبور مي‌شود همسرش را طلاق دهد و همسر او بلافاصله به عقد منوچهر تيمورتاش درمي‌آيد. از سه سال قبل با ليلا دختر نظام‌الدين امامي كه خواهر زن حسنعلي منصور نخست‌وزير است شروع به مراوده كرده و به تدريج به صورت معاشقه درمي‌آيد و اخيراً شهرت پيدا كرد كه مي‌خواهند با يكديگر ازدواج كنند. با يك زن انگليسي كه شوهرش عضو سفارت انگليس است مراوده دارد و در خانه‌اي كه در خيابان ويلا به نام يكي از دوستانش اجاره كرده همديگر را ملاقات مي‌كنند.

     دوستان : بيش از 20 سال است با حسنعلي منصور دوستي دارد و در تشكيل « كانون مترقي» با منصور همكاري مي‌كرد و در تأسيس حزب ايران نوين او مقام اول را داشت و اداره حزب را عهده‌دار بود ولي پس از رسيدن به مقام وزارت فعاليتش كم شده است. با فيليپس كاردار سفارت انگليس رابطه بسيار نزديك و صميمانه دارد و اغلب با يكديگر ملاقات مي‌كنند همچنين با دكتر حسن علوي چشم پزشك و دكتر سيدفخرالدين شادمان دوست صميمي است.

      صفات او : محافظه‌كار ـ مؤدب ـ با رفقايش صميمي است ـ فقط پيپ مي‌كشد ـ هميشه گل ميخك به سينه دارد. (اخيراً گل اركيده)

      دارايي : خانه‌اش در حدود نيم ميليون تومان قيمت دارد كه خودش مي‌گويد حسنعلي منصور براي او ساخته است ـ خانه‌اش ديوار به ديوار منصور است.

      مذهب : با وجودي كه شهرت دارد كه بهايي است و حقيقتاً هم بهايي بوده ولي از چند سال قبل تاكنون به محفل بهائيان نرفته است. به دوستانش گفته است « لامذهب بودن بهتر از مذهب داشتن است». اين جمله را در جلسات ناهار روزهاي چهارشنبه كه با عده‌اي از روزنامه‌نگاران دارد بيان كرده است. اين جلسات پس از عضويت در هيئت مديره نفت و سرپرستي قسمت روابط عمومي شركت نفت متداول شده و هنوز ادامه دارد. منتهي پس از قبول وزارت مخارج جلسات هر دفعه بين يكي تقسيم مي‌شود.

[پايان گزارش]