|
در وزارت دربار
گزارشهاي روزانة حسين علاء
به محمدرضا پهلوي
(1330 تا 1334 و 1336 تا
1340)
فرهاد رستم
اسناد حاضر، به سبب ماهيت گزارشگونه و
روزمرهأي كه دارند، دربردارندة مطالب گوناگون و پراكنده
هستند و بديهي است كه از نظر اهميت در يك سطح نيستند. با
مرور اين اسناد از حال و هواي دربار آگاه ميشويم. آگاهيهاي
بيشتر را در فصلنامه تخصصي تاريخ معاصر ايران، سال اول،
شماره دوم، تابستان 1376، پي گيريد.
راست است كه بعد از يازده سال سلطنت پرمشقت و فداكاري و
بردباري، اعليحضرت همايوني احتياج مبرم و ميل به استراحت و
مراجعه به پزشكان متخصص در خارجه داشته ولي بايد دانست چرا
با وجود موقعيت حساس كشور تصميم نمودند در نهم اسفند ماه 31
به اروپا مسافرت فرمايند. جناب آقاي دكتر مصدق تا قبل از
واقعه تعجبآور جمعه اول اسفند و عرض پيغام به توسط آقاي
]
حشمتالدوله[
والاتبار به پيشگاه همايوني و به ناحق نسبت دادن تمام
مخالفتهاي ضددولت به تحريك و تشويق دربار و تهديد به مراجعه
به ملت، شخصاً عقيده نداشته شاهنشاه به خارجه تشريف ببرند
اما آن روز بعد از مذاكره با نمايندگان فراكسيون نهضت ملي و
منفردين كه اهتمام داشتند معظمله را از دادن اعلاميه منصرف
سازند، موافقت خود را با تشريف بردن اعليحضرت به خارجه براي
چند ماه استراحت و معالجه اعلام و موضوع رفراندم را بركنار
گذاشتند. ]
1/3871[
دوم شهريور 1332
احتياج به عرض نيست كه چاكر مانند هر
فردي از اجزاء ايرانيان حقيقي از قيام مردم شاهدوست براي
جلوگيري از اعمال خطرناك مفسدين براي تشريففرمايي اعليحضرت
همايوني به تهران شاد و شكرگزار بوده از قادر متعال مسئلت
دارد شاهنشاه و نخستوزير تازه در تامين رفاه و آرامش و
آسايش و آبادي كشور توفيق حاصل فرمايند. در عين حال نبايد
راحت شد و تصور كرد كه كار، خاتمه يافته و ديگر جاي نگراني
نيست؛ برعكس، سزاوار است بيش از پيش هوشيار و مراقب باشيم و
از گذشته عبرت بگيريم زيرا كه دشمن آماده و در كمين است؛ از
هر فرصت و بهانه استفاده خواهد كرد. مردم ايران هم بيدار
شدهاند و از مسلسل ديگر نميترسند.
خداوند بار ديگر به شاه و كشور ايران رحم
فرموده اگر از اين فرصت درست استفاده نمائيم كمونيستها حتماً
غلبه خواهند كرد.
در اين موقع حساس نكاتي چند به نظر فدوي
ميرسد كه وظيفه خود ميداند به عرض برستانم:
1.
نخستوزير عناصر بدنام نادرست را به خود راه
ندهد. رجال لايق پاكدامن را كه حسن شهرت دارند و تحت نفوذ
اجانب نيستند روي كار بياورند (از قبيل نصرالله انتظام،
عبدالله انتظام، نجم، سروري، ابوالحسن ابتهاج، دكتر اردلان،
دكتر محمود افشار، حسنعلي قراگزلو، اميرحكمت، مطيعالدوله
حجازي، علي پاشا صالح، اللهيار صالح، جهانشاه صالح، و محسن
رئيس).
2.
اعليحضرت صميمانه از دولت پشتيباني فرمايند.
اساساً كمتر اجازه فرمايند مردم متفرقه، مخصوصاً عناصر
ماركدار اجنبيپرست و انتريك بدخواهان را به خود راه ندهند
]بدهند
[رساالههايي
از اعمال خلاف قانون دكتر مصدق تهيه و انتشار دهيد تا اذهان
عامه متوجه حقايق باشد و در اين قسمت حجازي ميتواند كمك
نمايد.
3.
هر چه زودتر حزب قوي از روي اصول صحيح و
مركب از اشخاص وطندوست براي حفظ مشروطيت و مقام سلطنت تشكيل
شود مقابلي
]
مقابله[
با دستجات توده و نيروي سوم و حزب ايران و
پان ايرانيزم كه لابد فعاليت زياد خواهد كرد.
4.
دولت صريحاً اعلام كند كه سياستش نهضت حقيقي
ملت است و عملاً و جداً در اين راه كار كند. نقشههاي
عامالمنفعه آبياري و سدبندي و اصلاحات اقتصادي و اجتماعي به
موقع اجرا بگذارد. امريكائيها اگر ديدند كه عاقلانه در خير
مردم كار ميكنيم حتماً كمك مالي خواهند كرد.
5.
شنيده شده كه علياحضرت ملكه مادر و والاحضرت
اشرف قصد دارند به زودي به ايران مراجعت نمايند، چون حضرات
از رويه قديم خود دست بردار
]
نيستند[
و يقيناً باز آن بساط مداخله در امور سياسي و جمع كردن دور
خود عناصر بدنام (از قبيل شاهنده، بيوك صابري، نصرتيان، جمال
امامي، پيراسته وغيره) تجديد خواهند كرد. صلاح اعليحضرت در
اين است كه اجازه نفرمايند به ايران معاودت نمايند و اگر
آمدند درتهران نباشند.
6.
اعليحضرت همايوني متاسفانه از اشخاص غيرصديق
و دورو و متملق ملاحظه و حمايت ميفرمايند، خدمتگذاران صديق
را مايوس و دلسوخته و افسرده ميفرمايند. بعيد نيست با علم
به جاسوسي و خيانت ابوالقاسم اميني و هرمز پيرنيا باز آنها
را به دربارراه داده مورد تفقد قرار خواهند داد، تا تشويق و
مجازات در كارنباشد محال است كار دربار و مملكت اصلاح شود.
7.
بهترين شخص براي اداره امور بانك ملي يا
شركت ملي نفت ابوالحسن ابتهاج است.
8.
خوشبختانه حبيبالله آموزگار نگذاشت دستگاه
بانك عمران به هم بخورد. مقتضي است اعليحضرت امر فرمايند
به تقسيم املاك ادامه داده شود و آقاي اسدالله علم برگردد سر
كارش. شادمان را كه بدنام است دوباره نياورند در بانك عمران
يا املاك.
]
4-1/3873[
12 دي ماه 1338
1.
پادشاه اردن اصلاً به طهران نيامد؛ مستقيماً
از استانبول به عمان پرواز نمود. چاكر به تصور اينكه از طرف
دولت با مقامات نظامي موضوع به عرض رسيده گزارشي تقديم
ننمود.
2.
وزارت خارجه در برنامه خود چهارشنبه را براي
شرفيابي نخستوزير سوئد معين كرده بود. حسبالامر تذكر داده
شد كه عوض چهارشنبه روز بعد را با 16 دي در نظر بگيرند.
برنامه اصلاح شد ولي متصدي امر در وزارت خارجه تغيير روز را
به راديو اطلاع نداد.
3.
از همه طرف راجع به لايحة قانون اصلاحات
اراضي اظهار نگراني ميكنند و ميگويند منويات همايوني به
اين نحو اجرا نخواهد شد و به هدف عالي كه ازدياد توليد و
بهبود اوضاع كشاورزي است نخواهيم رسيد. عقيده دارند مقرر
فرمايند به وسيلة مطلعين بيغرض تجديدنظر بشود.
]
امضا[
فدوي، حسين علاء
]
1-3900[
25 بهمن ماه 1339
1.
شرفيابي: جعفري؛ بحرالعلوم؛ حاج شيخ احمد
شاهرودي؛ مهندس اميرسليماني؛
“Ellis of Christian Science Monitors”
]
اليس
از نشرية كريستين ساينس مانيتور[؛
2.
به جاي ايران اجازه فرمايند مادرش خدمت كند ـ
ويكتوريا؛
3.
3. نطق افتتاح مجلس: نكات را به شفا ديكته
فرمايند؛ تشريففرمايي با كالسكه؟
4.
تمثال مخصوصي براي تقويم دبيرخانه جشن
شاهنشاهي؛
5.
يادآوري در باب مهندس صيحون و محامدي؛
والاحضرت فاطمه؛
6.
اهل بروجرد سلطان مراد را نميخواهند؛
7.
باقر شريعت بر ضد صالح علي شاهگنابادي؛
8.
آزاد كردن دانشجويان دانشگاه؛
اول خرداد ماه 1340
1.
جبهه
ملي؛ دكتر مصدق؛ ميتينگ؛ قانون انتخابات مؤسسان با رفراندم؛
Daily Sunday Telegraph
2.
جشن 2500 سال سلطنت؛ امير همايون بوشهري؛
3.
بنگاه نشر كتاب و ترجمه: يارشاطر، كمك دولت؛
4.
ديروز چه موضوعي پيش آمده بود كه بعد منتفي
شد؟
5.
تجليل مراجعت شاه؛
6.
پيشنهاد وزير خارجه درباب نامه به عصمت
اينونو و مجسمه؛
7.
منصوري رئيس سازمان چاي بركنار شده شايد به
تحريك غروي و غضنفري باشد ـ آيا اين كار را براي اين كردند
كه به حضور همايوني شرفياب شده بود؟
8.
اگر ريشة فساد را ميخواهيد بكنيد چرا دنبال
ميراشرافي نميرويد؟ |
