|
احزاب دولتي
و جايگاه آن در تاريخ معاصر ايران
نيلوفر كسري
حزب سياسي
به مفهوم جمعيتهاي خاص داراي اهدافي ويژه كه منتج از شرايط
عيني و ذهني ساختار نظام سياسي جامعه خويش باشند در سرزمين
ما پيشينهاي چندان قوي ندارد و تنها به بعد از دوران
مشروطيت برميگردد و آن هم به صورت منقطع و پاره پاره به
طوري كه هرگاه استبداد مطلقه به اوج خود ميرسيد و يا بحران
سياسي به وجود ميآمد اين احزاب متلاشي شده و يا تجزيه
ميگشتند. در دوران استبداد پهلوي دوم به ويژه پس از شهريور
1320 ما به گونهاي از احزاب برميخوريم كه از هيچ بستر
عقيدتي و ايدئولوژيكي برخوردار نبوده و بدون اتكا به حمايت
مردم تنها به دستور عوامل قدرت از بالا تشكيل ميشدند و
وظيفه
اي جز حفظ و تقويت قدرت سياسي حاكم نداشتند. اين احزاب
از اجزاي ساختار سياسي و حكومتي عصر بودند كه به دفاع همه
جانبه از قدرت و حكومت مركزي ميپرداختند و خود از وسايل
استبداد داخلي بودند. اين دسته از احزاب در تاريخ معاصر
ايران به احزاب دولتي معروف شده اند. اين احزاب همه در سه
چيز درباري، فرمايشي و غيرمردمي بودن اشتراك داشتند و در سه
دوره در تاريخ معاصر ايران خودنمايي كردند.
دوره اول
(حزب وطن يا ارادة ملي)
اولين حزب
دولتي در ايران حزب وطن بود كه در سال 1322ش توسط
سيدضياءالدين طباطبايي يكي از مسببين كودتاي 1299ش و از
عوامل انگليس تشكيل شد. مكان حزب خيابان سعدي، نزديك
مخبرالدوله در ساختمان باشكوهي كه از طرف صرافزاده،
كارخانه دار معروف يزدي به او اهدا شد قرار داشت. از اعضاي
اين حزب مظفر فيروز، سيدكاظم يزدي، برادران رشيديان، كورس
بازرگان و حجازي مدير روزنامه وظيفه را ميتوان نام برد.
روزنامه
رعد امروز ارگان اين حزب بود كه توسط مظفر فيروز اداره
ميشد. اين حزب تا اواسط سال 1324ش به فعاليت ادامه داد.
بعد از يك
سال اين حزب در بهمن 1323ش به حزب اراده ملي تبديل شد و تا
سال 1325ش به فعاليت ادامه داد. اين حزب با قدرت گرفتن قوام
دشمن ديرين سيد ضياءالدين طباطبايي منحل شد.
حزب آريا
دومين
حزب از احزاب دولتي حزب آريا بود كه توسط حكومتگران لشگري
ايجاد شد. اين حزب شديداً به انگليس وابسته بود. از اعضاي
مهم آن ميتوان به سرلشگر حسن ارفع، محمدهادي سپهر، سرلشكر
محمود ارم، سرلشكر امين زاده، حسن اخوي، سرهنگ حسن منوچهري
(بهرام آريانا) اشاره نمود. اين حزب به دليل تمايلات شديد
ناسيوناليستي و ضدكمونيستي كه داشت تا دهة 30 به فعاليت
ادامه داد.
حزب
دموكرات ايران سومين حزب از اين دسته از احزاب است كه در 8
تير 1325ش توسط احمد قوام (قوام السلطنه) نخستوزير وقت با
شركت رجال و اشراف تشكيل شد. از افراد اين حزب ميتوان به
مظفر فيروز، علي اميني، ابوالقاسم اميني، محمدولي فرمانفرما،
سردار فاخر حكمت، ملكالشعراي بهار، حسن ارسنجاني... اشاره
نمود. هدف اين حزب بازگرداندن آذربايجان به خاك كشور بود. با
سقوط كابينه قوام اين حزب نيز منحل شد.
نمره 304
16
700 كلمه
شهرضا نمره
305
اصفهان ـ
كميته حزب دموكرات ايران رونوشت شهرضا
كميته
حزب دموكرات. به طوري كه قبلاً هم اعلام شده آقاي ابوالفتح
قهرمان كانديد حزب در حوزه شهرضا ميباشد. لازم است از طرف
افراد حزب نهايت جديت را در جهت پروپاگاند و تبليغ درباره
ايشان به عمل آورند. دبيركل تشكيلات حزب دموكرات ايران
موسويزاده
22/11/25
عودت شود
5-522-6133 الف
اصفهان ـ جناب
آقاي حاج امين التجار رونوشت آقاي صفا امامي
لازم
ميدانم در عالم ارادت اين نكته را عرض كنم به ملاحظات زيادي
كه انشااله حضوراً عرض خواهم كرد و مذاكراتي كه به عمل آمده
بايستي كانديدهاي حزب دموكرات ايران در همه جا موفق شوند و
تا حال هم موفق شده اند در اصفهان هم پيش از ساير نقاط اين
نكته بايد رعايت شود. لذا مصلحت آنست با دو نفر آقايان اعزاز
و صفا امامي كه كانديد رسمي حزب هستند بدون ترديد تشريك
مساعي نموده جداً مشغول كار شوید با اشخاص ديگر كمك كردن
ابداً صلاح نيست با آقاي صفا امامي هم نظر بنده را نيز ابلاغ
فرمايند.
عبدالحسين
نيكپور
شماره
6-522-6133 الف
حزب
دموكرات ايران تاريخ 132
دبيرخانه
كل
اصفهان
كميته حزب دموكرات ايران
برحسب
تصميم كمتيه مركزي حزب دموكرات ايران آقايان اعزاز نيكپي،
حبيب اله امين، صفا امامي در شهر اصفهان كانديد هستند. لازم
است از طرف كميته اصفهان به كليه افراد حزب آنجا سفارش و
توصيه شود كه با نهايت جديت و علاقمندي براي موفقيت و انتخاب
شدن آقايان نامبرده اقدام نمائيد. رئيس كل تشكيلات حزب
دموكرات ايران موسويزاده
18/10/75
بايگاني شود |
